The project
Das Projekt
הפרוייקט
Veelgestelde vragen
Wat is een exlibris eigenlijk? Je ziet ook wel ex-libris, en wat is het meervoud?
Een exlibris is een al dan niet artistiek verantwoord prentje met daarop de woorden ‘ex libris’ (Latijn voor ‘uit de boeken van’), of ‘uit de boekerij van’ of in het Hebreeuws ‘misifree’ (zoals hierboven in de kop van de rubriek) en de naam van een of meer personen, die het gebruiken als eigendomsmerk voor hun boeken. Over de correcte spelling van het woord houdt men nooit op te strijden. Wij houden ons aan de traditionele spelling. Dus: ‘exlibris’ voor het enkelvoud én voor het meervoud. Wij kiezen dus niet voor de nieuwste officiële spelling waarbij als meervoud ‘exlibrissen’ wordt toegestaan.
Waarom nu die belangstelling voor het specifiek Joodse exlibris?
Uit cultuurhistorische interesse hebben we dit project opgezet met als doel het Joodse exlibris als spiegel van individu en tijd te presenteren en daarmee bij de dragen aan de herinneringscultuur van een (in de boeken) verborgen wereld.
Wanneer is er sprake van Joodse exlibris?
Als de eigenaar (titularis) Joods was (is), dat wil zeggen met een Joodse moeder en/of vader. De eigenaar (en/of de kunstenaar) kan voor Joodse en/of algemene symboliek kiezen.
Waarom ook exlibris vervaardigd door amateurs?
Hoewel we met bewondering kunnen kijken naar zeer goed vormgegeven boekmerken, behoren de zonder vakmanschap vervaardigde exlibris wel bij de exlibriscultuur als geheel. Niet de kunsthistorische, maar cultuurhistorische benadering is voor ons bepalend.
Waar liggen de grenzen van het project – qua periode, qua gebied?
Het oudste exlibris in ons bestand dateert uit het einde van de achttiende eeuw, het jongste is van 2008. Onze geografische grenzen liggen bij Nederland, ook al hebben vele personen van wie wij het exlibris hebben teruggevonden slechts korte tijd van hun leven doorgebracht in ons land, als vluchteling afkomstig uit Duitsland, Oostenrijk, Polen, Tsjechoslowakije en Hongarije of als emigrant naar Palestina en Israël.
Wanneer weet je nu dat je compleet bent?
Dat weet je nooit, maar dat is geen reden om er niet naar te streven. Bovendien zal er na publicatie bij voorbeeld via deze site aanvulling mogelijk blijven.
Van links naar rechts: L. Pinkhof (1898-1943) maakte dit bijzondere foto-exlibris voor S.J. Flörsheim (1893-1979) met daarop de studeerkamer van de titularis, omringd door Hebreeuwse psalmcitaten bepaald door zijn namen; het letterexlibris van F.M.S. Coster (*1928) is door hemzelf vervaardigd; een onbekende kunstenaar maakte het exlibris voor Annie Arbeid (*1921), het beeldt een meisje af dat voor de open haard in een boek leest.